W burzliwych czasach, w których obecnie żyjemy, z wielu stron docierają do nas liczne informacje i dane – często niepełne, czasem sprzeczne, a bywa, że wręcz budzące wątpliwości lub zupełnie niewiarygodne. W tym natłoku treści bardzo ważna jest weryfikacja informacji, aby nie dać się zmanipulować, nie poddać się dezinformacji oraz nie uwierzyć w fake newsy.
Umiejętność sprawdzania rzetelności i prawdziwości informacji jest więc jedną z kluczowych kompetencji każdego z nas. Nie trzeba być ekspertem od analizy danych czy researchu, aby posiąść tę wiedzę.
Oto więc kilka ważnych definicji, zasad i narzędzi, dzięki którym będziemy w stanie podjąć się zadania weryfikacji docierających do nas informacji.
Zobacz wiarygodne źródła informacji o sytuacji na Ukrainie w związku z atakiem Rosji
Dezinformacja i fake newsy to nie to samo
Dezinformacja jest celowym działaniem, które ma na celu wprowadzenie odbiorców w błąd i dzięki temu osiągnięcie jakiejś korzyści – na przykład wpływanie na opinię publiczną czy wprowadzenie dezorientacji.
Fake newsy są natomiast konkretnym narzędziem, które jest wykorzystywane do dezinformacji. Mogą mieć formę na przykład w całości lub w części fałszywego artykułu opublikowanego w mediach społecznościowych.
Poznaj więcej definicji i terminów związanych z weryfikacją informacji
5W – podstawowa zasada weryfikacji informacji
Istnieje wiele zasad weryfikacji informacji, które stosują eksperci zajmujący się analizą danych. Jednak kluczową – polecaną zarówno badaczom, infobrokerom, dziennikarzom, jak i zwykłym użytkownikom Internetu – jest zasada 5W. Jest ona oparta na zdrowym rozsądku i podstawowej analizie logicznej, a polega na znalezieniu odpowiedzi na 5 podstawowych pytań.
Co? (What?) – czyli: co to za informacja; czy jest faktem czy może opinią; czy przytacza źródła?
Kto? (Who?) – czyli: kto ją opublikował; kto jest jej autorem; czy osoba ta jest wiarygodna w kontekście tej konkretnej informacji?
Kiedy? (When?) – czyli: kiedy informacja została opublikowana lub zaktualizowana; czy jest aktualna?
Gdzie? (Where?) – czyli: gdzie informacja została opublikowana; czy miejsce jej publikacji jest cenionym i wiarygodnym źródłem wiedzy na dany temat?
Dlaczego? (Why?) – czyli: jaki cel przyświeca jej publikacji; dlaczego dana osoba lub dany podmiot ją w danej chwili opublikował?
Zobacz więcej wyjaśnień na temat zasady 5W
Hoaxy – weryfikacja informacji na Twitterze
Fake newsy są bardzo często rozpowszechniane w mediach społecznościowych. Do szerzenia dezinformacji szczególnie chętnie wykorzystywany jest Twitter, ponieważ jest to platforma służąca do dzielenia się informacjami o aktualnych wydarzeniach.
Istnieje jednak narzędzie (bezpłatne i powszechnie dostępne), które umożliwia weryfikację publikacji rozpowszechnianych na Twitterze – Hoaxy. Dzięki niemu można prześledzić ścieżkę i popularność danego artykułu w czasie. Co istotne, Hoaxy wskazuje, czy dane konto zachowuje się jak człowiek czy jak bot.
Dowiedz się więcej i zobacz przykład zastosowania Hoaxy
A jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o weryfikacji informacji, zapraszam Cię na jedno ze szkoleń, na których uczymy, jak nie dać się zmanipulować:
OSINT – biały wywiad
Analiza informacji i fact-checking
Weryfikacja firm i kontrahentów
